Vui hội Ka tê

Sau nhiều ngày háo hức chuẩn bị tết tại gia, đồng bào Chăm lại nô nức cùng nhau lên tháp cổ mừng Ka tê. Nhóm đền tháp Chăm Po Sha Inư, phường Phú Hài, thành phố Phan Thiết thường ngày trầm mặc, lặng im giữa đất trời. Nay bỗng rộn ràng tiếng trống kèn, rực rỡ những sắc màu tươi vui. Kia là sắc hồng, xanh, vàng, đỏ của những tà áo thiếu nữ đôi mươi. Các cụ ông, cụ bà lại hiền từ trong trang phục trắng, nhẹ nhàng lên tháp. Tết cổ truyền với mâm cúng gồm các món truyền thống như bánh gừng, chuối, gà, trứng được các gia đình kính cẩn dâng lên các vị thần. Lễ hội Katê tháp Pô sha Inư năm nay diễn ra trong hai ngày 24 và 25 tháng 10 dương lịch với đầy đủ các lễ nghi, hội hè. Trong ngày đầu tiên, tất cả cùng tập trung để tham gia Lễ cúng cầu an, thi trưng bày, trang trí lễ vật và Cổ bồng để dâng cúng Nữ thần Pô Sah Inư. 

 Chương trình Ka tê trên tháp cổ thêm hấp dẫn với đêm giao lưu văn nghệ giữa các đoàn ca múa nhạc dân gian Chăm của các huyện, thị trong toàn tỉnh. Những bài nhạc, điệu múa, các lễ nghi truyền thống gắn liền với đời sống sinh hoạt tín ngưỡng của đồng bào Chăm đầy màu sắc, ấn tượng, được dàn dựng công phu, khắc họa rõ nét, đầy thi vị trên sân khấu mang đến cho người xem cái nhìn chân thật về văn hóa Chăm đặc sắc, ấn tượng.

(Hình biểu diễn nghệ thuật dân gian Chăm nơi tháp cổ)

Tết Ka tê trên tháp Posha Inư không thể thiếu các nghi Lễ như Lễ Tống ôn, cúng Cầu an, đặc biệt là nghi lễ rước y trang nữ thần Pô sha Inư về tháp chính - diễn ra trong ngày thứ hai của Lễ hội. 20 cô gái trẻ có năng khiếu được tuyển chọn, đã phải tập luyện cho nghi thức này từ gần một- tháng nay. Thế nên khi trình diễn họ có chút lo lắng song ánh mắt sáng lên niềm tự hào vì được tham gia nghi thức quan trọng này. Những cô gái Chăm nhịp nhàng trong điệu múa nghinh thỉnh. Với chiếc quạt trên tay, khi thì xòe ra như công múa, lúc lại uốn lượn như dãi lụa mềm. Nhịp nhàng, nhịp nhàng theo điệu trống ghi năng, theo tiếng kèn saranai của các chàng trai dìu bước.

Trong trang phục truyền thống, các nam thanh, nữ tú đại diện cho đồng bào Chăm ở khắp nơi cùng rước kiệu y trang nữ thần từ sân lễ khai mạc lên khu vực tháp chính. Người dân và du khách cũng vui bước theo đoàn rước dưới trời thanh gió mát cũng như theo dõi các nghi thức truyền thống tại tháp chính.

(Hình Hoa hậu Đại dương 2014 Đặng Thu Thảo tham gia đoàn rước Thiên y) 

 Ngay sau đó, nghi lễ mở cửa tháp, lễ tắm bệ thờ Linga - Yoni, lễ mặc trang phục và cúng mừng lễ Katê diễn ra long trọng trước tháp chính. Lúc này, bất cứ ai muốn xua đi những muộn phiền, điều xui rủi, muốn cầu mong những điều tốt đẹp, cuộc sống hạnh phúc, sức khỏe, bình an, làng palei yên vui, … đều có thể thắp trầm khẩn cầu các vị thần linh, thượng đế và đất trời ban ơn. 

 Các nghi lễ tại tháp chính diễn ra liên tục trong suốt gần hai giờ đồng hồ. Vẫn tiếng trống tiếng kèn rộn ràng, vẫn điệu múa uyển chuyển nhịp nhàng của các chàng trai, cô gái; trong ánh nắng vàng, tháp Pô Sha Inư cổ kính như sáng bừng đưa người tham gia về với nét cổ xưa, với nghi lễ truyền thống - di sản văn hóa đặc sắc mà dân tộc Chăm đã tích lũy, gìn giữ trong nhiều thế kỷ qua.

(Hình đoàn rước Thiên y vào tháp chính) 

 Mỗi năm chỉ có một lần Ka tê diễn ra trong vài ngày nên ai cũng mong ngóng, ai cũng dành cho mình những bộ trang phục đẹp nhất để vui hội. Ka tê năm nay lại càng được đợi chờ hơn, bởi sau 2 năm ở nhà vì dịch bệnh Covid 19 hoành hành thì bà con Chăm mới lại được tập trung vui hội trên tháp cổ.

Ngoài phần Lễ chính, Ka tê có phần hội với các cuộc thi làm bánh gừng, thi thổi kèn saranai, đánh trống Paranưng, trang trí lễ vật trên thôn la. Ngoài ra còn có các trò chơi dân gian vui nhộn như thi giả gạo, nặn gốm, đội nước vượt chướng ngại vật, hay bịt mắt đập niêu, … dành cho bà con người Chăm cũng như du khách; Xuyên suốt lễ hội, các nghệ nhân trình diễn dệt thổ cẩm, làm gốm thủ công, giới thiệu ẩm thực truyền thống của người Chăm để du thách tham quan, thưởng thức và mua sắm những món quà thủ công mỹ nghệ dân gian Chăm độc đáo. Ai cũng được tham gia vui chơi, ai cũng có quà mang về, ai cũng cười thật tươi và nhiệt tình với các hoạt động trong lễ hội.

(Hình thi giã gạo, hình đơm cổ bồng)

Các bậc cao niên, già làng được người dân kính trọng ở các huyện Hàm Thuận Bắc, Bắc Bình hay Tuy Phong, năm nào cũng lên tháp mừng Ka tê. Dù tuổi cao, song các cụ cho biết năm nào cũng phải đến tháp trong dịp Ka tê, không đi không được, các cụ cảm thấy rất phấn khởi, hạnh phúc, vui mừng vì tết Ka tê được Đảng, chính quyền quan tâm. Trong khi đó, nhiều người trẻ ở Bắc Bình như bạn Đặng Thị Chiêm - thường xuyên  trình diễn trong lễ rước y trang không chỉ tự hào vì được là thành viên đội nghinh rước, mà còn tự hào vì văn hoá dân tộc Chăm được gìn giữ và di tích tháp được trùng tu, sửa san, nhìn khang trang, sạch đẹp nhưng vẫn giữ được nét cổ kính, uy nghiêm.

(Hình các cụ cao niên, chức sắc Chăm cùng trò chuyện) 

 Lễ hội Katê của người Chăm theo đạo Bàlamôn được thể hiện trên nhiều bình diện sâu sắc từ nghi lễ, hội hè cho đến loại hình biểu diễn nghệ thuật. Lễ hội diễn ra tương ứng trên một không gian rộng lớn, từ đền, tháp đến làng xóm rồi đến từng gia đình; tạo thành một dòng chảy lễ hội liên tục, đa dạng và đặc sắc. Ka tê không chỉ mang ý nghĩa tưởng nhớ tổ tiên, kính thờ các vị thần, cầu mong mùa màng bội thu, vạn vật sinh sôi nảy nở, con người có cuộc sống bình yên. Ka tê còn là ngày hội của Đại đoàn kết toàn dân,thắt chặt tình đoàn kết của cộng đồng người Chăm và các dân tộc anh em sinh sống trên vùng đất Bình Thuận, trên quê hương Việt Nam mến yêu. Dù là người Chăm, người Kinh hay người dân tộc nào, cũng đều vui mừng nhảy múa, hát ca, vui mừng về dự hội nơi tháp cổ. 

Đồng chí Nguyễn Minh - Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh trao Bằng công nhận di sản phi vật thể cho các chức sắc

 Với đầy đủ các nghi thức truyền thống, các giá trị văn hóa được lưu giữ, lễ hội Ka tê mang đậm tính tâm linh, nêu bật tín ngưỡng phồn thực ấn tượng của người Chăm. Việc tổ chức Lễ hội Katê hàng năm tại di tích tháp Pô Sha Inư  thể hiện rõ sự quan tâm của Đảng và Nhà nước ta trong việc bảo tồn, gìn giữ và phát huy các giá trị về văn hóa truyền thống của dân tộc Chăm - là bảo tồn một phần tin hoa, hương sắc độc đáo trong vườn hoa văn hóa của dân tộc Việt Nam! Từ khi được phục dựng năm 2005 đến nay, Lễ hội Ka tê luôn là sự kiện lớn, điểm nhấn phục vụ du lịch của tỉnh ta.  Đặc biệt năm 2022, Ka tê diễn ra vào đúng ngày 24/10 - kỷ niệm 27 năm Ngày Du lịch Bình Thuận. Là điểm nhấn, tiền đề cho các hoạt động chào mừng năm Du lịch quốc gia 2023- Bình Thuận - Hội tụ xanh do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phát động. 

 Trong nắng vàng, gió lộng, lòng người rộn ràng dâng những ước mong cho đất nước thanh bình, cuộc sống ấm no.

 Thuỳ Tiên - Trung tâm Văn hoá tỉnh Bình Thuận