Hòn Cau là
một đảo nhỏ thuộc xã Phước Thể, huyện Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận được coi là
thắng cảnh thiên nhiên thơ mộng, cảnh quan hoang sơ, kỳ vĩ với một hệ sinh thái
phong phú, đa dạng về tài nguyên sinh vật biển. Hòn Cau còn có nhiều tên gọi
khác như: Lau Cau,Cù Lao Câu, Tân Lang Dữ (“Dữ” là đảo hoặc hòn, “Tân Lang” có
nghĩa là cây cau).
Ngày 15/11/2010
Chủ tịch ủy ban nhân dân tỉnh Bình Thuận có Quyết định số 2606/QĐ-UBND thành
lập Khu Bảo tồn biển Hòn Cau. Tiếp đó, ngày 04/12/2019 Ủy ban nhân dân tỉnh
Bình Thuận ban hành Quyết định số 3106/QĐ-UBND về việc phê duyệt Đề án phát
triển du lịch sinh thái bền vững có sự tham gia của cộng đồng tại Khu Bảo tồn
biển Hòn Cau.
Một góc nhìn thắng cảnh Hòn Cau
Trên đảo có hàng
ngàn khối đá chủ yếu là đá granite có nhiều kích thước, màu sắc và hình thù độc
đáo, là sản phẩm kiến tạo địa chất hàng triệu năm. Địa hình đảo Hòn Cau đặc
trưng bởi các mỏm đá nổi lên, cao nhất là ngọn Đỉnh Nhất có cao độ 53,7m (so
với mực nước biển). Hệ thực vật trên đảo Hòn Cau có tổng cộng khoảng 74 loài
thuộc 67 chi và 38 họ thực vật bậc cao có mạch. Trên đảo còn có một số loài động
vật sinh sống như: Chim hải âu, chim én, dông, rắn... Khu Bảo tồn biển Hòn Cau
có hệ động thực vật dưới nước rất phong phú và đa dạng với nhiều loài hải sản
quý hiếm, đặc trưng bởi tính đa dạng sinh học và các rạn san hô có độ bao phủ
cao, trong đó có nhiều loài chỉ có ở vùng biển Hòn Cau. Nơi đây còn nổi tiếng bởi
đây là nơi sinh sống và là bãi sinh sản của nhiều loài thủy sinh vật quý hiếm,
có giá trị kinh tế và sinh thái quan trọng.
Ngoài ra, Hòn
Cau còn nổi tiếng bởi đây là nơi sinh sống và là bãi đẻ của nhiều loài thủy
sinh vật quý hiếm, có giá trị kinh tế và sinh thái quan trọng; đặc biệt đây là
một trong ba địa điểm có rùa biển về đẻ trứng và có loài trai tai tượng khổng
lồ phân bố rộng khắp.
Lăng Ông Nam Hải trên đảo Hòn Cau
Trên đảo Hòn
Cau có Lăng Ông Nam Hải (thờ Cá Voi) theo tín ngưỡng ngư nghiệp của ngư dân
vùng biển. Lăng do ngư dân xã Phước Thể đóng góp công sức và tiền của tạo lập
nên vào năm Canh Thân (1920) dưới đời vua Khải Định. Theo tập tục của ngư dân
xã Phước Thể, hàng năm ngư dân địa phương tổ chức cúng tế Thần Nam Hải tại Lăng
trên đảo Hòn Cau một lần trong tháng Tư Âm lịch nhưng không có ngày cố định mà
người ta chọn ngày tốt trong tháng này để cúng tế Thần Nam Hải. Cách đây hơn 02
thập niên, các lão ngư cùng ngư dân ở Phước Thể đã thống nhất lấy ngày 15 - 16
tháng Tư Âm lịch hàng năm làm ngày cúng tế Thần Nam Hải.
Thắng cảnh
Hòn Cau có diện tích khoảng 67,68 ha, chu vi đường vòng chân đảo khoảng 4.608m. Xung
quanh đảo có nhiều bãi đá được phân bố thành nhiều tầng, nhiều lớp kết nối với
nhau vừa có tác dụng ngăn cản độ xói mòn, xâm thực của sóng gió lên đảo, vừa tô
điểm thêm vẻ đẹp tự nhiên thơ mộng mà thiên nhiên đã ưu đãi ban tặng cho hòn
đảo. Những nét hoang sơ, độc đáo của cảnh quan nơi đây đã trở thành thế mạnh,
tiềm năng quý giá để phát triển du lịch.. Hòn Cau rất phù hợp cho loại hình du
lịch khám phá thiên nhiên, khám phá các rạn san hô nhiều màu sắc, đa dạng sinh
học rất lý thú trong lòng đại dương. Đồng thời, đây còn là phòng thí nghiệm
sống, quan trọng phục vụ cho việc nghiên cứu biển, tham quan, học tập của các
trường trong khu vực về các giá trị sinh học biển và đại dương, bảo tồn đa dạng
sinh học, đặc biệt là những loài thủy sản quý hiếm có giá trị kinh tế và sinh
thái quan trọng.
Những năm gần
đây, Hòn Cau là một trong những điểm đến của các tour du lịch xanh. Ngoài hệ
sinh thái biển phong phú, nơi đây còn được thiên nhiên ban tặng cho một thế
giới đá với những khối đá có nhiều hình hài, màu sắc, kích cỡ chồng xếp lên nhau
trải dài nối tiếp, xen kẽ với những bãi cát trắng mịn bao quanh chân đảo, bốn
bề xung quanh là làn nước biển trong xanh.
Với những giá
trị về địa chất, địa mạo và lịch sử - văn hóa, thắng cảnh Hòn Cau được Ủy ban
nhân dân tỉnh xếp hạng di tích cấp tỉnh tại Quyết định số 2332/QĐ-UBND ngày
07/11/2022.
Nguyễn Chí Phú