Không phải đến khi trở thành Chủ tịch nước, Bác Hồ mới làm thơ chúc Tết. Mà ngay từ những ngày Xuân đầu tiên trở về Tổ quốc sau chặng đường dài hơn 30 năm bôn ba tìm đường cứu dân cứu nước, Bác đã bắt đầu làm thơ chúc Tết. Đó là Tết Nhâm Ngọ năm 1942, bài thơ chúc Tết đầu tiên của Bác “Chúc năm mới” được in trên Báo Việt Nam độc lập số 114, ngày 01/01/1942:

 “Chúc toàn quốc ta trong nǎm này

Cờ đỏ ngôi sao bay phấp phới!

Nǎm này là nǎm Tết vẻ vang,

Cách mệnh thành công khắp thế giới.”

Những vần thơ chúc Tết của Bác đã nhen nhóm lên ngọn lửa của phong trào cách mạng Việt Nam, hứa hẹn một tương lai tươi sáng. Và trong ý thơ, ý tưởng về Quốc kỳ với cờ đỏ sao vàng đã được tượng hình, dự cảm về thời cơ cách mạng thành công đang đến rất gần.

Quả thật đến năm 1945, Cách mạng tháng Tám thành công, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời, đưa nhân dân ta từ thân phận nô lệ trở thành công dân của nước Việt Nam độc lập, mở ra một kỷ nguyên mới trong lịch sử dân tộc: Kỷ nguyên độc lập, tự do và đi lên chủ nghĩa xã hội.

Vào mùa Xuân độc lập đầu tiên của đất nước, Xuân Bính Tuất năm 1946, lần đầu tiên, vào đêm giao thừa, trên làn sóng phát thanh của Đài Tiếng nói Việt Nam, nhân dân ta được sống trong những giờ phút đặc biệt, háo hức, lắng nghe Bác Hồ đọc thơ chúc Tết. Trong thời khắc thiêng liêng ấy, bài thơ “Chúc đồng bào” với những lời hân hoan, hào sảng mừng đất nước độc lập, tự do như một món quà tinh thần vô giá, được truyền đi khắp mọi miền của Tổ quốc, trở thành nguồn động viên, cổ vũ lớn lao đối với đồng bào và chiến sĩ cả nước trong học tập, thi đua lao động, sản xuất và chiến đấu:

 “Trong nǎm Bính Tuất mới,

Muôn việc đều tiến tới.

Kiến quốc mau thành công,

Kháng chiến mau thắng lợi.

Việt Nam độc lập muôn nǎm!”

Sau mùa Xuân độc lập đầu tiên, thực dân Pháp trở lại với dã tâm muốn cướp nước ta một lần nữa. Lời thơ chúc Tết của Bác còn là lời hiệu triệu toàn dân đoàn kết một lòng, anh dũng đấu tranh chống thực dân Pháp, bảo vệ Tổ quốc. Một lần nữa, ngọn lửa truyền thống yêu nước, ý chí kiên cường, bất khuất chống ngoại xâm của dân tộc ta lại bùng cháy trong những ngày toàn quốc kháng chiến.

Suốt 9 năm trường kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược lần thứ hai, những bài thơ chúc Tết của Bác luôn động viên đồng bào, chiến sĩ cả nước hoàn thành nhiệm vụ cách mạng cùng những dự báo lịch sử về tương lai của nước nhà, với niềm tin tất thắng: “Kháng chiến nhất định thắng lợi!” (Tết Canh Dần 1950), “Nhiều xuân thắng lợi, càng gần thành công” (Tết Tân Mão 1951), “Nǎm mới thi đua mới, Thắng lợi ắt về ta” (Tết Nhâm Thìn 1952)…

Đáp lại tình cảm và niềm tin yêu của Bác, nhân dân ta liên tiếp giành thắng lợi ở các chiến dịch tiến công: Chiến dịch Biên giới năm 1950, chiến dịch Thu đông năm 1953 và đỉnh cao là chiến dịch Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”, buộc thực dân Pháp phải ngồi vào bàn đàm phán, ký kết với ta “Bản Hiệp định Giơnevơ”, công nhận độc lập, thống nhất, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Việt Nam.

Bước vào giai đoạn 1954 - 1975, đế quốc Mỹ đổ quân vào can thiệp ở miền Nam, biến miền Nam thành thuộc địa kiểu mới và căn cứ quân sự của chúng, làm bàn đạp để tấn công miền Bắc, nhằm tiêu diệt nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Trước tình hình mới, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng với Trung ương Đảng đã lãnh đạo nhân dân ta thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược: Xây dựng Chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Thơ mừng Xuân Đinh Mùi năm 1967 của Chủ tịch Hồ Chí Minh

Tết Mậu Thân năm 1968 đánh dấu một bước chuyển biến quan trọng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của nhân dân ta. Và bài thơ mừng Xuân 1968 của Bác như một hiệu lệnh tiến công:

“Xuân này hơn hẳn mấy xuân qua,

Thắng trận tin vui khắp nước nhà,

Nam Bắc thi đua đánh giặc Mỹ.

Tiến lên! Toàn thắng ắt về ta!”

Thơ chúc Tết Mậu Thân năm 1968 của Chủ tịch Hồ Chí Minh

Mãnh liệt và truyền cảm, những câu thơ đã đem đến niềm xúc động cho đồng bào, chiến sĩ cả nước một lòng hướng về miền Nam ruột thịt, thân yêu. Và niềm hy vọng, niềm tin tưởng kháng chiến nhất định thắng lợi mà Bác truyền cho cả dân tộc như kim chỉ nam, soi đường cho nhân dân ta cùng tiến lên đánh thắng giặc Mỹ, bảo vệ độc lập tự do của Tổ quốc. Ngay sau giây phút Bác Hồ đọc thơ chúc Tết, cả miền Nam nổi dậy tiến công như vũ bão, phá vỡ âm mưu xâm lược, và làm phá sản chiến lược “Chiến tranh cục bộ” của Mỹ.

Mừng Xuân Kỷ Dậu năm 1969, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thơ chúc Tết đồng bào, đồng chí bằng tất cả tình cảm và sự quan tâm, chia sẻ, động viên chân thành nhất. Đây cũng là bài thơ chúc Tết cuối cùng Bác gửi toàn dân, toàn quân ta:                                         

“Nǎm qua thắng lợi vẻ vang,

Nǎm nay tiền tuyến chắc càng thắng to.

Vì độc lập, vì tự do,

Đánh cho Mỹ cút, đánh cho ngụy nhào.

Tiến lên! Chiến sĩ, đồng bào,

Bắc - Nam sum họp, xuân nào vui hơn!”

Thơ chúc Tết đồng bào và chiến sĩ Xuân Kỷ Dậu năm 1969 của Chủ tịch Hồ Chí Minh

Lời thơ đã khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, truyền thống đấu tranh anh dũng của dân tộc ta. Đúng 6 năm sau, đại thắng mùa Xuân năm 1975 với “Chiến dịch Hồ Chí Minh” lịch sử, nhân dân ta đã thực hiện trọn vẹn lời mong ước cuối cùng của Bác trước lúc đi xa: Giải phóng hoàn toàn miền Nam, non sông thu về một mối, Bắc - Nam sum họp một nhà.

Mùa Xuân năm 1975 như một điểm hẹn lịch sử, là sự kết tinh của đường lối cách mạng giải phóng dân tộc đúng đắn theo tư tưởng Hồ Chí Minh: “Không có gì quý hơn độc lập, tự do”. Tổ quốc Việt Nam từ đây sạch bóng ngoại xâm, cả nước đi lên xây dựng Chủ nghĩa xã hội, tiếp tục công cuộc đổi mới, thực hiện công nghiệp hóa - hiện đại hóa, đẩy mạnh hội nhập quốc tế.

79 mùa Xuân của cuộc đời, Bác kính yêu đã dành trọn cho dân, cho nước. Xuyên suốt 22 bài thơ chúc Tết, từ bài thơ đầu tiên năm 1942 đến bài thơ cuối cùng năm 1969, Bác đã thể hiện trọn vẹn tinh thần lạc quan, ý chí quyết tâm mạnh mẽ cùng niềm tin tất thắng vào sự nghiệp cách mạng vẻ vang của nước nhà.

Đã 53 năm kể từ ngày Bác đi xa, nhưng những bài thơ chúc Tết cùng tư tưởng, đạo đức, phong cách của Người vẫn vẹn nguyên giá trị và sống mãi trong lòng dân tộc, sống mãi với non sông đất nước, cổ vũ, động viên đồng bào, chiến sĩ cả nước thi đua sôi nổi, hǎng hái tiến lên, hoàn thành nhiệm vụ mới.

Một mùa Xuân mới đang về, Xuân Nhâm Dần 2022, mỗi cán bộ, Đảng viên và các thế hệ người dân Việt Nam đều nguyện nỗ lực phấn đấu, phát huy tinh thần đoàn kết, ý chí tự lực, tự cường, khắc phục khó khăn, vượt qua đại dịch, cùng chung sức chung lòng xây dựng quê hương, đất nước ngày càng phồn vinh, hạnh phúc như mong ước của Bác kính yêu: “Xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh”./.

Lê Thị Phương Thảo

Bảo tàng Hồ Chí Minh - chi nhánh Bình Thuận